Friday, August 28, 2015

"BẤT CẬP"


Từ lâu tôi vẫn mãi suy nghĩ về hai từ này, mỗi lần nghe báo đài viết và nói đến hai từ này thì tôi lại có chút gai gai trong người. Vì trong đàm thoại hay trong văn viết của người Hoa, chữ BẤT CẬP 不及 này có nghĩa là : không kịp, 不及了 không kịp đâu (đọc âm Hán Việt là CẬP)

Tôi thuộc thế hệ của những học sinh khi lên tới đệ nhất cấp là phải học thêm về điển tích và những từ Hán Việt, nhất là từ hơn hai mươi năm nay tôi làm việc với người Đài Loan, cũng vì nhờ có chút hiểu biết từ tuổi thơ về Hán Việt nên tôi dễ dàng nói được tiếng Hoa hơn.. vậy mà bây giờ tôi vẫn thường phải tra lại tự điển Hán Việt để hiểu rõ những chữ mà tôi chưa hiểu rõ lắm.

Chữ Quốc ngữ của ta - từ sau khi dùng chữ La tinh để viết đã gần 400 năm - mà Alexandre de Rhodes là người biên soạn quyển tự điển Quốc ngữ lâu đời nhất 1651, - từ đó đến nay chữ Quốc ngữ luôn đổi mới, tuy nhiên gốc chữ với âm Hán Việt vẫn luôn tồn tại trong văn nói và văn viết của dân tộc.

Trở lại với cái trăn trở của tôi về hai chữ BẤT CẬP này. Vì muốn hiểu rõ nghĩa ta phải tìm ra căn nguyên, tìm ra từ gốc của chữ thì mới hiểu rõ nghĩa của chữ được. Mà hai chữ "bất cập" này thì tôi thấy xuất hiện trong thời gian sau 1975 mà khoảng 20 năm trở lại đây là hay dùng nhiều nhất.

Sáng nay gõ vào Google:

1. để vào trang giaoduc.net.vn, thấy một bài báo của Ông Nguyễn Văn Quốc đang là giáo viên dạy bộ môn lịch sử tại Trường cấp II thuộc tỉnh Bắc Ninh với đầu đề bài viết : "Hàng loạt những bất cập của nền giáo dục Việt Nam", trong đó còn viết thêm : "Chương trình sách giáo khoa có nhiều bất cập" ..




2. Hoặc trong trang Báo Nhân Dân có bài viết : "Sớm khắc phục những bất cập trong Luật Đất đai 2013"
Trong đó "..Luật Đất đai 2013 và các văn bản hướng dẫn thi hành đã bộc lộ nhiều bất cập, gây khó khăn cho các địa phương trong quá trình tổ chức thi hành..."




3. Hoặc trong trang Tòa Án Nhân Dân Tối cao toaan.gov.vn có bài : "Những bất cập của Bộ luật dân sự năm 2005 cần sửa đổi, bổ sung cho phù hợp"...


...

Và với ba bài viết trên, tôi vẫn chưa hiểu rõ lắm chữ BẤT CẬP này muốn nói về điều gì? Và với hai chữ này, ta thấy nó thường xuyên được dùng đến trong những phương tiện truyền thông công cộng.

Vì xét về ngữ nghĩa của hai chữ bất cập thì tôi thấy không ổn lắm. Nên tôi đi tìm nghĩa ngữ chính xác của nó..

Trong tay tôi không có Tự điển Việt Việt, nên tạm tra trên net, thì thấy cách giải nghĩa trên trang Tra Từ có giải nghĩa như sau :
http://tratu.soha.vn/dict/vn_vn/B%E1%BA%A5t_c%E1%BA%ADp

Bất cập
 Tính từ  
(Ít dùng) không kịp
phải suy nghĩ cho kĩ, không thì hối bất cập
không đạt yêu cầu, không đủ mức cần thiết
ý đồ thì lớn, nhưng tài năng thì bất cập

Danh từ  
điều chưa phù hợp, chưa đủ mức cần thiết
cách giải quyết còn nhiều vấn đề bấp cập khắc phục những bất cập

CÁCH THỨ NHẤT :
Ở cách giải thích của hai từ BẤT CẬP của trang này tôi thấy vẫn không ổn lắm. "Những bất cập" ở ba tiêu đề này là "danh từ", nên nếu dùng nghĩa của trang tự điển trên để dịch ra thuần Việt thì những cái đầu đề của các bài báo trên phải dịch là:

"Hàng loạt những bất cập của nền giáo dục Việt Nam" : Hàng loạt những ĐIỀU CHƯA PHÙ HỢP của nền giáo dục Việt Nam;
"Sớm khắc phục những bất cập trong Luật Đất đai 2013" : Sớm khắc phục những ĐIỀU CHƯA PHÙ HỢP trong luật Đất đai 2013
"Những bất cập của Bộ luật dân sự năm 2005 cần sửa đổi, bổ sung cho phù hợp" : "Những ĐIỀU CHƯA PHÙ HỢP của Bộ luật dân sự năm 2005 cần sửa đổi, bổ sung cho phù hợp"


CÁCH THỨ NHÌ :
Hoặc nếu dùng chữ CẬP với nghĩa của chữ CẬP NHẬT mà đa số người Việt thường hiểu thì dịch lại là :

"Hàng loạt những bất cập của nền giáo dục Việt Nam" : Hàng loạt những điều KHÔNG CẬP NHẬT của nền giáo dục Việt Nam;
"Sớm khắc phục những bất cập trong Luật Đất đai 2013" : Sớm khắc phục những điều KHÔNG CẬP NHẬT trong luật Đất đai 2013
"Những bất cập của Bộ luật dân sự năm 2005 cần sửa đổi, bổ sung cho phù hợp" : "Những điều KHÔNG CẬP NHẬT của Bộ luật dân sự năm 2005 cần sửa đổi, bổ sung cho phù hợp"

NẾU ĐỨNG Ở GÓC ĐỘ HÁN VIỆT để giải nghĩa hai chữ BẤT CẬP :

Giả sử tôi tách ra từng chữ để phân tích theo nghĩa ngữ hiện tại mà chúng ta hay dùng :

BẤT : không
CẬP : cập thời
      hay cập nhật (?) (chữ hiện nay ta hay dùng tương đương trong tiếng Anh là update)

Mà chữ UPDATE khi tra tự điển Anh Hán, nếu chọn (n danh từ) thì nghĩa là : 更新 canh tân : làm mới, đổi mới.
Ở đây, chữ update khi dịch lại thì không có âm CẬP trong Hán Việt, mà có âm là CANH TÂN.  Vậy thì cách dịch thứ Hai của tôi vừa rồi cũng không ổn, vì không biết có đúng với ý của văn bản đó viết hay không?


Trở lại tìm trong tự điển Thiều Chửu thì chữ CẬP có hai chữ 及 và 芨 nghĩa như sau:

及  cập
  1. Kịp, đến. Từ sau mà đến gọi là cập. Như huynh chung đệ cập 兄終弟及  anh hết đến em, cập thời 及時  kịp thời, ba cập 波及  tràn tới, nghĩa bóng là sự ở nơi khác liên lụy đế mình.
  2. Bằng. Như bất cập nhân 不及人  chẳng bằng người.
  3. Cùng.

芨  cập
  1. Bạch cập 白芨  cây bạch cập, dùng làm thuốc hồ trát.

Hai chữ CẬP trên đều phát âm theo tiếng Hán Việt là CẬP.
Vậy chữ BẤT CẬP ở đây nếu dịch theo nghĩa của tự điển Thiều Chửu thì tạm dịch như sau:

BẤT CẬP 不及 : không vội; không kịp; không bằng, không cùng; không kịp thời (chữ kịp thời này nghĩa là làm việc gì đó kịp lúc, kịp thời gian..);

Do đó theo thiển ý của tôi, thì thấy cách dùng hai chữ BẤT CẬP hiện nay trong các chương trình thời sự trên TV, hay trong báo chí, hay trong các văn bản nhà nước đều không rõ nghĩa lắm, chi bằng ta cứ tìm chữ Việt dùng cho đúng ý của bộ luật đó, hay ý của sự chỉ đạo nào đó, hay ý của câu tiêu đề nào đó, hay ý của câu nói nào đó. Chứ để khi phát hành ra mà người dân ta hiểu chung chung thì thấy TIẾNG VIỆT NGÀY CÀNG MẤT TÍNH TRONG SÁNG hơn.

Vài giòng tản mạn trong ngày cuối tuần này. Mong các bậc cao nhân về tiếng Việt và tiếng Hán Việt xin chỉ giáo cho.

TTM
PP. 21/08/2015 
.

6 comments:

  1. Tôi thử nêu ra mấy quyển từ điển theo thời gian có nói về từ bất cập 不及:

    1-/ Việt Nam Tự điển Hội Khai Trí Tiến Đức Hanoi - 1931):

    - Bất cập 不及. Không bằng, không đủ số, nói về phần kém : Ta đối với các bậc tiền nhân thì vạn bất cập.

    2/- Tự điển Việt Nam phổ thông, Đào Văn Tập, Saigon - 1951:

    - Bất cập. Không kịp, không đủ: Lòng muốn nhưng tài bất cập.

    3/- Từ điển Tiếng Việt, Văn Tân chủ biên, Hà Nội - 1967:

    - Bất cập. 1. Không tới, không kịp, không bằng: Lợi bất cập hại. 2. Không đủ điểm (cũ): Quyển thi này bất cập. 3. Không đủ một phấu (đánh bài kiệu).

    4/- Việt Nam Tự điển, Lê Văn Đức - Lê Ngọc Trụ, Khai Trí Saigon -1971:

    - Bất cập tt. Không kịp, không bằng, không đến mức: Lợi bất cập hại. Gấp rút: Việc bất cập quá, tôi phải mượn đã.

    5/- Từ điển Tiếng Việt, Hoàng Phê chủ biên, Viện Ngôn ngữ - 1997:

    - Bất cập, t. (kết hợp hạn chế). 1. Không kịp. 2. Không đủ mức cần thiết.

    6/- Từ điển Từ Hán-Việt, Lại Cao Nguyên chủ biên - NXB KHXH - 2007:

    - Bất cập 不及. t. 1. Không tới, không kịp, không bằng. 2. Không đủ mức cần thiết.

    Trên đây là những từ điển xưa nay, trong Nam ngoài Bắc có giải thích về từ Bất cập 不及 để chúng ta xem xét.

    ReplyDelete
    Replies
    1. Cám ơn anh Hiệp, như vậy theo anh hiện nay trên các phương tiện truyền thông ta hay dùng chữ này trong hầu hết các văn bản, trong cả luật nữa.. như vậy cách dùng chữ có ổn không?

      Chứ M thử dịch những câu trên ra tiếng Hán thì người Đài Loan họ không hiểu ý của chữ này dùng trong những câu đó có ý gì đó anh Hiệp ạ.

      Delete
    2. Trong tiếng Việt hiện nay nếu để ý, có khá nhiều từ dùng khác so với ý nghĩa cách nay vài chục năm, chứ không riêng gì chữ bất cập đâu chị M., nhất là sau 1975. Chẳng hạn từ "hỗ trợ", ý nghĩa gốc là "có qua có lại", hai đơn vị quân đội pháo binh và bộ binh đóng gần hỗ trợ cho nhau. Bây giờ chỉ một phía người ta cũng dùng từ hỗ trợ, như báo đưa tin các doanh nghiệp giàu hỗ trợ người dân nghèo vùng xa bị thiên tai.

      Đương nhiên đây vẫn là cách dùng từ sai (như từ bất cập), nhưng dùng quen, rồi nhiều người theo cho nên không ai để ý đến cái sai nữa. Theo tôi không nên như thế, ngôn ngữ có phát triển, nhưng không phải biến cái sai thành cái đúng.

      Còn trong mỗi một ngôn ngữ của các quốc gia có một đặc điểm riêng, tuy cũng dùng gốc chữ Hán nhưng cách dùng chữ của người Việt dĩ nhiên có nhiều điểm khác với người Đài Loan, Trung Quốc... Có nhiều câu chữ Hán của người Hoa viết tôi hiểu nghĩa từng chữ, nhưng cả câu không hiểu là gì...

      Delete
  2. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete
  3. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete
  4. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete

Những entries gần đây



2015-06-17 - 88,616 views

Song Ngư..

“Hòa vào dòng chảy, và luôn mong muốn bản thân thay đổi khác hơn ngày hôm qua.”






.. Và mây vẫn trôi giữa dòng đời bụi bặm... Người đi qua đời.. chợt.. cũ đến chẳng còn quen....

Thiên di



- Bớt ăn thịt, ăn nhiều rau
- Bớt ăn mặn, ăn nhiều chất chua
- Bớt ăn đường, ăn nhiều hoa quả
- Bớt ăn chất bột, ăn nhiều sữa

- Bớt mặc nhiều quần áo, tắm nhiều lần
- Bớt đi xe, năng đi bộ
- Bớt phiền muộn, ngủ nhiều hơn
- Bớt nóng giận, cười nhiều hơn

- Bớt nói, làm nhiều hơn
- Bớt ham muốn, chia sẻ nhiều hơn.





Dấu chân..

Flag Counter
15/02/2016 - 64,319 pageviews - 63 Flags colledted

Labels

Bảo Huyên (7) Bhutan (1) Biên dịch (12) Birthday (13) Bs Đỗ Hồng Ngọc (1) buigiang (1) Campuchia (9) Canada (3) carpenters (1) children (7) chinese (11) chinese12 (1) Cooking (1) culture (8) dalat (1) Đặng Thế Phong (1) Danh nhân (2) Đi đó đây.. (28) Đinh Thị Thu Vân (2) doanchuantulinh (1) Đọc sách báo (14) event (4) Facebook (1) family (8) france (2) Friend (50) Gia đình tôi (35) Hà Nội 2013 (9) hanoi (7) heomap12 (1) Hoa cỏ (14) hoa Đào (1) Hoa Đỗ Quyên (2) Hoa Kỳ. (6) Hoa Lộc vừng (3) Hoa Mai (2) Hoa Phượng. (1) Hoa Sen (1) Hoa Sứ (2) Hoa thay lời muốn nói. (3) hoa2 (3) hoa2012 (5) hoa3 (2) Học làm blogspot (7) Hồi Ức nằm đâu đó.. (7) impressive (1) Khánh Ly (2) khuc (1) kinhthi (2) lehuuha (1) life (4) Luận về cái tên TTM (1) memory (5) mixmusic (1) Món ăn (2) multiply3 (1) Mười hai con Giáp (2) music (18) musicpoem (2) New year (1) ngothuymien (2) Nguyễn Ngọc Chính (3) nguyensa (1) nguyentatnhien (1) nhạcphạmduy (1) nhạctcp (1) nhạctcs (3) nhạctrữtình (1) Như Thị (2) Những chuyến đi của tuổi 60 (15) Những điều trông thấy (1) nonfiction (1) phamduy (2) Phong tục tập quán (1) poem (26) poem10 (14) poem12 (4) Quotation (4) Russia (1) Sài Gòn. (3) saigon (4) Sức khỏe là Kim cương (8) Sưu tầm (4) tagore (1) taiwan2012 (11) Tản mạn (30) tcp (2) tcs (6) Thơ's TTM - Remil Nguyễn phổ nhạc. (1) Tibet (4) Tiễn biệt (3) Tôi (105) Tôi ở góc trời. (1) tovu (1) Trang Tôn giáo (14) travel (5) travelcambodia11 (9) travelcambodia12 (1) Truyện ngắn (3) uk (1) uyenlinh (1) Viếng cảnh chùa (1) vietnam (4) vta (1) Vũng Tàu (3)

Luôn nhớ!

Bạn đã ghé thăm đó ư!

Bạn từ đâu đến bạn ơi!
Đến thì nhớ nhé đôi lời thăm nhau..

Mutiply 27/02/2013: 315,715 pageviews; 118 flags collected
free counters



Người xin lỗi trước là người dũng cảm nhất.
Người tha thứ trước là người mạnh mẽ nhất.
Và người lãng quên trước sẽ là người hạnh phúc nhất...